Δεχόμαστε καθημερινά εντολές και εκτελούμε διαταγές. Έχουμε όμως επίγνωση του τι κάνουμε; Είναι απλώς κάτι που πρέπει να γίνει χωρίς να μας νοιάζει το αποτέλεσμα των πράξεών μας;
Σε αυτά τα ερωτήματα προσπάθησε να απαντήσει ο Milgram το 1974, μέσα από μία σειρά πειραμάτων. Το πρωτοποριακό, πάντα επίκαιρο, και συγχρόνως αμφισβητούμενο «Πείραμα του Milgram» μελέτησε συστηματικά μια πλευρά της υπακοής με αφορμή τις φρικαλεότητες της ναζιστικής εποχής.
Για τις ανάγκες του πειράματος ο Milgram δημοσίευσε μια αγγελία σε εφημερίδες ζητώντας την εθελοντική συμμετοχή Αμερικανών ανδρών σε μια μελέτη για τη μάθηση και τη μνήμη έναντι μικρής αμοιβής. Στο πείραμα συμμετείχαν κάθε φορά δύο άτομα, τα οποία μετά από εικονική κλήρωση αναλάμβαναν είτε το ρόλο του μαθητή είτε το ρόλο του δασκάλου. Στην πραγματικότητα ο μαθητής ήταν ο συνεργός του ερευνητή και ο δάσκαλος ο πραγματικός συμμετέχων που είχε ως έργο του να υποβάλλει σε ηλεκτροσόκ τον μαθητή, η ένταση του οποίου ήταν αυξανόμενη κάθε φορά που ο μαθητής έκανε λάθος στην απομνημόνευση λέξεων.
Στην αρχή της διαδικασίας ο ερευνητής έδενε τον μαθητή σε ένα κάθισμα, ο οποίος του εκμυστηρευόταν ότι έχει πρόβλημα με την καρδιά του πράγμα που άκουγε, υποτίθεται κατά λάθος, ο δάσκαλος και εν συνεχεία αυτός μεταφερόταν σε μια διπλανή αίθουσα όπου είχε τοποθετηθεί η γεννήτρια του ηλεκτροσόκ Μετά από ένα δοκιμαστικό ηλεκτροσόκ στον ίδιο το δάσκαλο, έντασης 45V, ξεκινούσε το πείραμα και η διαδικασία συνεχιζόταν μέχρι ο δάσκαλος να αρνηθεί τη χορήγηση μεγαλύτερης έντασης ηλεκτροσόκ, οπότε και το πείραμα τελείωνε και σημειώνονταν το επίπεδο έντασης . Στην πραγματικότητα όμως, η συσκευή δεν παρείχε ηλεκτρικά σοκ και οι αντιδράσεις του μαθητή στα ηλεκτροσόκ ήταν προκαθορισμένες. Ήταν ένας ηθοποιός που προσομοίωνε τις αντιδράσεις του ανθρώπου σε ηλεκτροπληξία.
Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι με τη διαταγή του ερευνητή όλοι οι συμμετέχοντες έφτασαν τα 300 V και το 65% μέχρι το δυνατότερο σοκ που υπήρχε στη γεννήτρια, αποτέλεσμα πολύ διαφορετικό από τις προβλέψεις . Χαρακτηριστικές συμπεριφορές των συμμετεχόντων ήταν η μεγάλη ένταση όταν έκαναν τα πιο δυνατά σοκ με εμφάνιση ιδρώτα, αναστεναγμούς, νευρικό γέλιο και χαμόγελο.
Τα αποτελέσματα που εξήγαγε ο Milgram δημιούργησαν αναστάτωση στο χώρο της Κοινωνικής Ψυχολογίας και προς διασαφήνισης των αποριών που προκλήθηκαν επανέλαβε το αρχικό του πείραμα με παραλλαγές ως προς τις μεταβλητές που επηρεάζουν την υπακοή στην εξουσία. Οι διοργανωτές του πειράματος ενημέρωσαν τους συμμετέχοντες για την αλήθεια με σκοπό την ανακούφισή τους αλλά τα αποτελέσματα ήταν αντίθετα. Οι περισσότεροι έπαθαν κατάθλιψη μη μπορώντας να συνειδητοποιήσουν τι ήταν ικανοί να κάνουν.
Έσύ; Τι θα έκανες;
Διάβασε ακόμη:
